Cyber 24 Day: podsumowanie panelu „Trenowanie sztucznej inteligencji AI a prawa twórców”

Moderatorka: Monika Lewkowicz (cyberdefense24.pl)
Uczestnicy: dr Konrad Michalak -przedstawiciel ZZAP, mecenas Jakub Jurowicz, dr Paula Skrzypecka, Aleksandra Tomaszewska (PAN), dr Stanisław Trzciński (STX Music Solutions)

Podczas panelu poruszono m.in. zagrożenia dla twórców związane z wykorzystaniem ich dzieł do trenowania modeli AI, propozycje nowych regulacji prawnych oraz konieczność edukacji artystów w zakresie AI. Szczególnie podkreślono potrzebę ochrony praw aktorów i twórców przed nieautoryzowanym wykorzystaniem ich wizerunków przez AI, jak również zagrożenia wynikające z tworzenia cyfrowych replik postaci oraz deepfake’ów.

W czasie dyskusji wiceprzewodniczący ZG ZZAP Konrad Michalak  omówił amerykańskie podejście do problemów związanych z wykorzystaniem sztucznej inteligencji w przemyśle filmowym i kreatywnym, na przykładzie strajków w Hollywood oraz działań największych związków zawodowych, takich jak Gildia Scenarzystów oraz SAG-AFTRA. Strajki te miały na celu ochronę twórców przed wykorzystywaniem ich prac przez modele AI oraz obronę praw związanych z wizerunkiem i głosem aktorów.

Strajk scenarzystów i aktorów w Hollywood rozpoczął się w marcu zeszłego roku, kiedy Gildia Scenarzystów protestowała przeciwko wykorzystywaniu ich scenariuszy do trenowania modeli AI, a także przeciwko tworzeniu scenariuszy na podstawie wcześniejszych prac bez odpowiedniego wynagrodzenia. Do strajku dołączył SAG-AFTRA, który reprezentuje około 160 tysięcy aktorów i artystów. Strajk trwał 7 miesięcy i zakończył się porozumieniem, którego wartość szacowano na około miliard dolarów. Obejmuje ono m.in. wzrost wynagrodzeń oraz ochronę przed nieautoryzowanym wykorzystaniem wizerunku i głosu przez sztuczną inteligencję.

SAG-AFTRA wywalczyła jasne regulacje dotyczące wykorzystywania AI w filmie, w tym  wymóg pozyskania zgody aktorów na cyfrowe przetwarzanie ich wizerunku i głosu. Związek ten naciska również na ustanowienie odpowiednich wynagrodzeń dla aktorów za takie wykorzystanie. W umowach wypracowano rozróżnienie dwóch rodzajów replik cyfrowych: na te tworzone z udziałem aktora (np. za pomocą technologii motion capture), które wymagają zatrudnienia aktora, oraz na repliki tworzone autonomicznie, gdzie niezbędna jest również wyraźna zgoda aktora na wykorzystanie jego wizerunku, lecz jego fizyczny udział nie jest konieczny.

Wizerunek i głos aktorów zyskały ochronę w nowym porozumieniu SAG-AFTRA, a także na poziomie zarówno federalnego, jak i stanowego prawodawstwa w USA. Na przykład wprowadzono akty prawne, takie jak No Fakes Act, który chroni przed nieuprawnioną replikacją głosu i wizerunku, oraz Preventing Deep Fakes of Intimate Images Act, który zakłada sankcje za tworzenie deepfake’ów o charakterze seksualnym bez zgody danej osoby.

Poruszono kwestię, jak AI wpłynie na przyszłość twórczości filmowej, w tym personalizację treści, nowe możliwości efektów specjalnych i postprodukcji, ale także wyzwania etyczne i prawne. Aktorzy i twórcy, mimo obaw przed zastępowaniem pracy ludzkiej przez AI, postulują współpracę człowieka z AI, gdzie AI wspomaga kreatywność, ale jej nie zastępuje.

SAG-AFTRA zwraca uwagę na konieczność edukacji aktorów i twórców w zakresie AI, aby byli oni w stanie skutecznie korzystać z nowych technologii.

ZZAP aktywnie edukuje swoich członków na temat ryzyk związanych z podpisywaniem umów, które mogą zawierać niekorzystne zapisy dotyczące sztucznej inteligencji.

***

Podsumowując, działania w USA w kontekście AI w przemyśle filmowym koncentrują się na obronie praw twórców, szczególnie w zakresie wizerunku i głosu, ochronie przed deepfake’ami oraz wypracowaniu modelu, w którym AI wspiera twórczość, ale jej nie zastępuje.

Przykładem jest James Cameron, znany reżyser takich hitów jak Titanic, czy Avatar, który współpracuje z firmą rozwijającą oprogramowanie Stable Diffusion do generowania treści audiowizualnych za pomocą AI,. Cameron wspiera tworzenie narzędzi AI, które mogą zastąpić tradycyjną pracę filmowców, w szczególności w dziedzinie efektów specjalnych i produkcji wizualnej.

Z kolei zespół KISS podczas koncertu w Madison Square Garden wykorzystał cyfrowe awatary – hologramy członków zespołu, które pojawiły się na scenie podczas bisu. Podobną technologię zastosował również zespół ABBA, który koncertował, wykorzystując swoje hologramy przedstawiające ich samych z młodszych lat, co pokazuje, jak AI i technologie cyfrowe mogą być używane do poszerzania możliwości artystycznych i kreowania nowych doświadczeń dla widzów.

Powyższe przykłady obrazują, że AI nie stanowi wyłącznie zagrożenia dla twórców, ale może być także używana jako narzędzie wspierające ich kreatywność i umożliwiające nowatorskie formy artystycznego wyrazu. Najważniejsze to podchodzić do tego z rozwagą.

W Polsce, podobnie jak w innych krajach Unii Europejskiej, implementowane są przepisy dotyczące sztucznej inteligencji, w tym AI Act, czyli unijne rozporządzenie o sztucznej inteligencji. Wymaga ono wprowadzenia przez Ministerstwo Cyfryzacji odpowiednich zmian w prawie krajowym. Przedstawiciel Związku Zawodowego Aktorów Polskich (ZZAP) podkreślał podczas panelu, że Polska w tej kwestii jest znów nieco opóźniona w stosunku do innych krajów (podobnie jak było np. w kwestii wdrażania dyrektywy DSM, który nasz kraj implementował jako ostatniąw Unii Europejskiej).

Warto zaznaczyć, że obecnie obserwuje się boom na sztuczną inteligencję ze względu na upowszechnienie narzędzi wykorzystujących ją w przestrzeni Internetu. Nie należy jednak traktować tego jako niespodziewanej rewolucji, gdyż prace nad narzędziami SI trwają od dziesięcioleci. Może świadczyć o tym choćby twórczość Stanisława Lema, który w swoich esejach filozoficzno-futurologicznych już w 1964 roku zaproponował pojęcie „intelektronika” jako alternatywę dla określenia sztucznej inteligencji. Lem połączył w tym terminie dwa elementy: intelekt i elektronikę, wskazując na symbiozę ludzkiej inteligencji z technologią. Choć termin ten nie przyjął się w powszechnym użyciu, byłaby to ciekawa i w pewnym sensie trafna nazwa, oddająca istotę nowoczesnych technologii, które są dziś szeroko rozwijane.

Polska, podobnie jak inne kraje, zmierza do ochrony twórców przed nieuprawnionym wykorzystywaniem ich dzieł i wizerunków przez AI. Dyskusje skupiają się na konieczności regulacji dotyczących wykorzystania twórczości przez AI, gdzie rozważane są dwa modele wynagrodzenia: opłaty licencyjne lub rekompensaty dla twórców za korzystanie z ich utworów. Ważna też wydaje się możliwość opt-outu, czyli zastrzeżenia, by twórczość danego autora nie była wykorzystywana do trenowania modeli AI. Wszelkie wymogi odpowiedniego etykietowania wytworów AI mogą z kolei przyczynić się do większego poszanowania dzieł „manmade” w oczach opinii społecznej.

W Polsce pojawiła się propozycja wprowadzenia nowego pola eksploatacji, które obejmowałoby wykorzystywanie utworów do trenowania modeli AI. Byłoby to dodatkowe źródło dochodu dla twórców i artystycznych wykonawców. W środowisku pojawiają się również pomysły, by wprowadzić pewne parytety w produkcjach, np. wymóg, by większa część treści audiowizualnych była tworzona z udziałem ludzi, a nie w pełni generowana przez AI (na wzór parytetu dotyczącego emisji polskojęzycznych piosenek w stacjach radiowych).

W Polsce rozwijany jest model sztucznej inteligencji PLUM (polski model LLM – large language model), co przypomina prace nad modelami, takimi jak ChatGPT. Jest to przykład krajowych działań w zakresie rozwijania własnych narzędzi AI.

W Polsce również zwraca się uwagę na konieczność edukacji twórców w zakresie nowych technologii. Postuluje się, aby AI była narzędziem wspierającym kreatywność, a nie ją zastępującym, z równoczesnym zabezpieczeniem praw twórców w kontekście nowych technologii. Podkreślono także, że sztuka, niezależnie od technologii, sama się obroni i AI powinna być wykorzystywana w sposób etyczny.

Więcej informacji na stronie: https://cyber24day.pl/